GÖLCÜK

DONANMA KENTİ GÖLCÜK

“Tersanesiyle ünlü kent”

İzmit Körfezi'nin güney sahilinde yer alır. 17 Ağustos 1999 depreminden büyük hasarlar almışsa da halkımızın çabalarıyla kısa sürede yaralarını sarmıştır.

Gölcük, özgün bir donanma kenti niteliği taşımaktadır. Başta Donanma Komutanlığı ve Türkiye'nin en kapsamlı tersanesi olan Gölcük Tersanesi'nin ilçede bulunması Gölcük'ün sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda kalkınmasına ivme kazandırmıştır.

Gölcük'ün Değirmendere Beldesi fındığı, İhsaniye Beldesi Sting ve Golden cinsi elmaları, Halıdere Beldesi Osmanlı Döneminden bu yana fasulye üretimiyle dikkat çekmektedir. Yazlık Beldesinde ise Roma-Bizans döneminden kalma Ilıca bulunmaktadır.

Gölcük'ün görülmeye değer başlıca mekânları, merkeze bağlı Gözlementepe Mesire alanı, Şirinköy'deki Kervansaray kalıntıları, Dumlupınar Mahallesindeki 1 Mart 1958 Üsküdar Vapur Faciası Şehitler Mezarlığı, Saraylı'daki Çınarlık Meydanı, Değirmendere Beldesinde Örcün Köyündeki Sultanbaba Türbesi ve koruma altına alınan eski Türk evleri, Nüzhetiye Köyündeki Alabalık tesisleri ve şelalesi, Yazlık Beldesine bağlı Kadırga Mesire alanıdır. Dünyanın en kaliteli kayın ağaçları Gölcük'te bulunmaktadır.

TARİHÇE:

Gölcük´ün, tarihi gelişimine İzmit ve çevresinin de içinde bulunduğu, eski Yunanlılar ile Romalıların Bitinya (Bithynie) dedikleri bölge ile başlamak daha doğru olur.

Gölcük´ün bir garnizon şehri olmasının ilk adımı 1927´de atılmıştır.1925 Yılında yaralı olan Yavuz zırhlısının tamir kararı ile beliren teknik ihtiyaç, Gölcük´te askeri tersanenin kurulmasına sebep oldu.Aynı yıl bir havuz inşa edildi.Almanlar barakalar kurup Yavuz´un tamirini yaptı.Daha sonra Almanların kurmuş olduğu bu tesisler satın alınarak tersanenin tersanenin çekirdeği kurulmuştur.Deniz Kuvvetlerimizin gelişmesine paralel olarak esaslı çalışmalara 1938 yılında başlanmışsa da II. Dünya Savaşı bu çalışmalara engel olmuş ve Gölcük Tersanesinin hakiki kalkınması 1950 yılından itibaren gerçekleşmiştir.Gölcük gerçek anlamda Cumhuriyet´ten sonra kurulmuş bir şehirdir.Gölcük köylerinden Halıdere, Ulaşlı ve Yazlık köyleri hariç 21 köy İzmit sancağına bağlı Bahçecik Nahiye Müdürlüğü´nce idare edilmekteydi.Cumhuriyet´in ilanından sonra 1930 yılında İhsaniye köyünde nahiye merkezi ile Jandarma teşkilatı kuruldu. Yavuz zırhlısının tamiri nedeni ile kurulan atölyelerde çalışmak üzere İstanbul tersanelerinden gelen işçi ve aileleriyle Gölcük şehrinin nüfusu hızla artmaya başladı.Bu arada 09.06.1936´da kabul edilen ve 15.06.1936´da yürürlüğe giren 3012 sayılı kanunla Gölcük kazası kuruldu. Kaza teşkilinde Devlet dairelerine elverişli binanın Gölcük´te bulunmaması nedeniyle geçici olarak, Yalı Değirmendere köyünde kiralanan binalarda vazife görmeye başlanıldı. Kısa zamanda inşası bitirilen Hükümet Konağı´na 1938 yılında geçilmiş ve Devlet teşkilatı Gölcük´te yerleşmiştir.Kazanın kurulması ile İhsaniye´den de Nahiye Müdürlüğü kaldırılmış, yalnız Jandarma Teşkilatı bırakılmıştır. 1942 Yılında çıkarılan 3887 sayılı Özel İstilak Kanunu ile yapılan istimlaklarda, Hükümet Konağının istimlak sahası içinde kalması nedeniyle İl Genel Meclisince alınan bir kararla Hükümet Teşkilatı 1944 yılı Şubat ayında yine Değirmendere´ye nakledilmiştir. Hükümet Değirmendere´de 10 yıl kaldıktan sonra 04.03.1954 tarihinde çıkarılan 6322 sayılı kanun gereğince tekrar Gölcük´e taşınmıştır. Hükümet Konağı´nın Gölcük´e gelmesi nedeniyle Değirmendere´de Nahiye ve Nüfus Teşkilatı ile Emniyet Teşkilatı kurulmuştur.21 köyü olan Gölcük´ün Halıdere ve Ulaşlı köylerinin Karamürsel´den alınarak bu sayı 23´e yükselmiştir. Fakat Değirmendere´nin nahiye olmasıyla köy adeti 22´ye inmiştir. Saraylı köyünün Damlar Mahallesinin 1959 yılında müstakil köy haline gelmesi köy sayısını tekrar 23´e çıkarmıştır. İhsaniye köyünde 06.09.1966 tarih ve 4636 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla Belediye Teşkilatı kurulmuştur.

 

COĞRAFİ YAPI:

 

Gölcük şehri, İzmit Körfezi´nin güney kıyılarında ve körfezin doğu nihayetine doğru, genişliği 2 km.ye varan bir boğum üzerinde kurulmuştur. Şehir,çevresindeki bağ,bahçe ve buralardaki meskenlerle beraber Samanlı Dağlarının kuzey yamaçlarına kadar uzanmaktadır.

Şehrin idari sınırlarını, doğuda İhsaniye Belediyesi, batıda Değirmendere Belediyesi, güneyde Şirinköy,Örcün köyü,Saraylı köyleri oluşturmaktadır. Şehrin kuzeyinde ise İzmit körfezi bulunmaktadır. Gölcük şehrinin içinde bulunduğu körfez deniz münakalesi ve güvenlik açısından çok elverişli şartlar arz etmektedir. Körfezin doğal liman olmasından ötürü eski çağlardan itibaren başlayan tersane kurma alışkanlığı, Bizanslılar döneminde,Osmanlılar döneminde olduğu gibi Cumhuriyet döneminde de devam edegelmiş ve Gölcük´ün modern bir şehir olarak gelişmesine de 1927 yılında temeli atılan Gölcük Tersanesi neden olmuştur. Şehrin ilk nüvesi, kıyıda askeri tesislerin çevresinde kurulan işçi lojmanlarından oluşmaktaydı.

Coğrafi konumunun uygunluğu bakımından, askeri tersanenin burada kurulmasıyla beraber, Gölcük hızlı bir şehirleşme süreci içine girmiş ve 1940´lı yıllarda nüfusu, 5000 civarındayken - asrın felaketi diye nitelenen 17 Ağustos depremine rağmen - 2005 yılı itibarı ile 108.000.000 seviyesine ulaşan ve hızla gelişen bir şehir haline gelmiştir.
İlçenin arazisi yaklaşık 20.000 hektardır.

EKONOMİ

 

Kocaeli ilinin ilçesi olan Gölcük, özgün bir donanma kenti özelliği taşımaktadır. İlçe 1926 yılında kurulan Türk Donanmasına ve Tersanesine ev sahipliği yapmaktadır. Tarih boyunca Donanma, kentin gelişmesinde çok önemli rol oynamıştır. Sürekli değişen insan profili nedeniyle, şehirde kültürel bir mozaik oluşmuştur. Başta Donanma Komutanlığı ve Ülkemizin en kapsamlı tersanesi olan Gölcük Tersane Komutanlığının ilçede bulunması Gölcük şehrinin sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda kalkınmasına iveme kazandırmıştır.

İlçede sanayi kollarının fazla olması nedeniyle tarımsal üretime olan ilgi gittikçe azalmıştır. İlçede 2004 yılı verilerine göre işsizlik oranı %6.7 ye düşmüştür.
Sanayi devlerinden Ford Otosanın Gölcüğe bağlı ihsaniye Belde sınırlarında tam kapasiteyle hizmet vermesi, şehirde yeni iş istihdamlarının oluşmasına neden olmuştur.

NÜFUS

 

Yıl Gölcük Nüfusu Erkek Nüfusu Kadın Nüfusu

2023 177.441 89.360 88.081

2022 175.940 88.679 87.261

2021 172.802 87.110 85.692

2020 170.503 86.092 84.411

2019 165.663 83.703 81.960

2018 162.584 82.202 80.382

2017 161.117 81.877 79.240

2016 156.901 79.802 77.099

2015 152.607 77.812 74.795

2014 149.238 76.497 72.741

2013 145.805 74.564 71.241

2012 143.867 73.784 70.083

2011 141.926 72.569 69.357

2010 137.637 69.474 68.163

2009 136.035 68.962 67.073

2008 136.513 70.423 66.090

2007 131.992 68.299 63.693

KÜLTÜR VE TURİZM:

 

İlçe, tarihinin eski bir geçmişe dayanması nedeniyle bazı harabe ve kalıntılara ev sahipliği etmektedir. Bunun en bariz örneği Şirinköy Mevkiindeki Kervansaray kalıntısıdır. Bunun yanısıra anılan mevkiide Roma dönemine ait birçok irili ufaklı antik kalıntılar da mevcuttur.

Ayrıca birçok camii, çeşme ve tarihi evlere de sahip olan ilçemiz aslında geçmişe ait izleri hala taşımakta ve yaşatmaktadır. Örneğin, civar köylerinden olan Hamidiye´ de Hacı Hasan çeşmesi, Kadıoğlu çeşmesi, Hüseyin Fikri Efendi tarafından yaptırılan cami; İrşadiye´de bulunan Hüseyin Efendi Camii, Örcün köyündeki Sultan Baba Tekkesi bu alandaki en bariz eserlerdir.

Gölcük İlçemizin Değirmendere Beldesine ait fındık, İhsaniye Beldemizde Sting ve Golden cinsi elma, Halıdere Beldesinde Osmanlı Döneminden günümüze gelen fasulye, Siretiye Köyünde Doğal Avidere içmesuyu, Yazlık Beldemizde de Roma-Bizans döneminden kalma Ilıca bulunmaktadır.

Gölcük Merkeze bağlı Gözlementepe Mesire alanı ve Şirinköydeki Kervansaray kalıntıları, Dumlupınar Mahallesindeki 1 Mart 1958 Üsküdar Faciası Şehitler Mezarlığı, Saraylı daki Çınarlık Meydanı, Değirmendere Beldesinde Örcün Köyündeki Sultanbaba Türbesi ve koruma altına alınan eski Türk evleri, Gölcüğe bağlı Hisareyn Beldesindeki Gölbaşı Restaurant, Nüzhetiye köyünde Alabalık tesisleri ve şelalesi, yazlık Beldesine bağlı Kadırga Mesire alanı, Kavaklı-Değirmendere-Halıdere-Ulaşlı Sahil Şeridi ve Sosyal Tesisleri, Mahmuriye Köyündeki Şelale Mevkii, Halıdere Beldesinde Roma Bizans dönemine ait mezar kalıntıları bulunmaktadır.

FESTİVAL VE ŞENLİKLER

•Uluslar arası halk dansları festivali
•Ulusal halk dansları yarışması
•Atıcılık Yarışması ( Yerel )
•Geleneksel Altın Kemerli rahvan At Yarışması ( Ulusal )
•Geleneksel Sünnet Şöleni
•Donanma Kenti Gölcük Yaz Şenlikleri
•Kafkas Halk Dansları Festivali
•Geleneksel 23 Nisan Çocuk Balosu
•Geleneksel 19 Mayıs Gençlik Fener Alayı
•Geleneksel Halk Konserleri
•Yöresel Ev Yemekleri Yarışması
•Değirmendere Fındık Festivali
•İhsaniye Elma Festivali
•Yazlık Kadırga Şenlikleri

SPOR:

Başta Gölcük Belediyespor Kulübü ( 14 Branşta ) olmak üzere, 3. Ligde mücadele eden profesyonel takımımız Gölcük Spor ve 15 Amatör Spor Kulübü ve futbol okulları aktif olarak hizmet vermektedir. Ayrıca her yıl finali 19 Mayıs akşamı yapılmak üzere organize edilen Geleneksel Halı Saha Futbol Turnuvası gerçekleştirilmektedir.

Branşlar :

1.Basketbol
2.Güreş
3.Judo
4.Jeet kune-do ( Yeni )
5.Taekwando
6.Kick-box
7.Karate
8.Briç
9.Halk Oyunları ( Yeni )
10.İzcilik ( Yeni )
11.Yelken ( Yeni )
12.Atletizm
13.Kano ( yeni )
14.Yüzme

Donanma Komutanlığı

Türk Deniz Kuvvetleri, Osmanlı Devleti'nden miras olarak sadece harekat imkan ve kabiliyeti son derece sınırlı, az sayıda gemi devralmıştır. Bu gemilerin önemli bir kısmı İstiklâl Harbi süresince Haliç'e enterne edilmiş, fakat Haliç trafiğini aksatabileceği düşüncesiyle kontrol komisyonunun talebiyle İzmit'e gönderilen Yavuz muharebe kruvazörü, İstiklâl Harbi sırasında İngilizler tarafından İzmit'ten Tuzla'ya çekilmiştir.

Lozan Antlaşması gereği, Boğazlar bölgesinin özel bir komisyon tarafından idare edilecek tarafsız bir statüde olması nedeniyle, Marmara Denizi içinde donanmaya ait üs teşkil edecek bir liman yapılmasına karar verilmiş ve bu maksatla en elverişli bölge olan İzmit Körfezi'nde uygun yerlerin fizibilite çalışmaları yapılmıştır. 1923 yılında Marmara Üssü Bahri ve Kocaeli Müstahkem Mevki Kumandanlığı adı altında yeni bir komutanlık İzmit'te teşkil edilmiş ve aslında kilise olan Fransız okul binası satın alınarak komutanlık karargâhı bu binaya nakledilmiştir.

İzmit Bahriye Kumandanlığı ise bu komutanlığa bağlanmıştır. Daha sonra yapılan yasal düzenlemelerle donanma komutanlığı Gölcük'te konuşlanmıştır.

Karargâhı Gölcük-Kocaeli'nde bulunan Harp Filosu Komutanlığı, modern Türk deniz gücünün ana unsurudur. Bu filo 19 firkateyne sahiptir. Türk Harp Filosu Komutanlığı; sürat, dayanıklılık ve ateş gücünü temsil etmektedir.

Ulaşım

Şehrin gelişmesine etki eden diğer faktör ise, E-5 Karayolunun bir bağlantısı olan ve İzmit´i, Bursa ile İzmir´e bağlayan E-130 Karayolu üzerinde kurulmuş olmasıdır. E-130 Karayolu üzerinde bulunan Gölcük şehri aynı zamanda Bursa ile İstanbul şehirlerine hemen hemen eşit mesafededir.

Bölgedeki karayolu ağı,Türkiye´nin en büyük trafik yoğunluğuna sahip yerlerinden biridir. İlçemiz İzmit´e 19 km., İstanbul´a 128 km, Bursa´ya 120km.. Yalova´ya 45km. uzaklıkta olup ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İzmit – Karamürsel – Gölcük Denizotobüsleri ve ayrıca İzmit – Gölcük – Derince – Değirmendere – Körfez – Karamürsel hatlarında vapur seferleri 2004 Ağustos itibariyle yeniden başlamıştır. İstanbul Atatürk Havalimanı ve Sabiha Gökçen Havalimanı ve Bursa Havalimanı, Bursa Yenişehir Havalimanı, Kocaeli Cengiz Topel Havalimanı ile şehirlerarası ve uluslararası hava ulaşımı sağlanabilmektedir.