Geçmişe yolculuk yaptıran ‘Canfedâ Kethüda Hâtun Çeşmesi’

Kocaeli’nin İzmit ilçesinde saray mensuplarının, Osmanlı zamanında devlette önemli işler yapan kadınların, yerel yöneticilerin ve halkın yaptırmış olduğu çeşmeler bulunuyor. Meydanlara, mescitlerin yakınına, sokak başlarına-aralarına, mahalle girişlerine yapılan çeşmelerin İzmit tarihinde ayrı bir yeri var. İzmit çeşmeleri içerisinde ayrı bir önemi olan yapıda, Tarihi Orhan Camii (Gazi Süleyman Paşa Camii) karşısında bulunan Canfedâ Kethüda Hâtun Çeşmesi… Osmanlı sarayında kethüda olarak görev yapan Canfedâ Hâtun tarafından yaptırılan bu çeşmeyi gelin birlikte tanıyalım.

İZMİT 14. YÜZYILDA ESERLERLE DONATILDI
Kocaeli’nin coğrafi konum itibariyle Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan önemli ticaret yollarının üzerinden geçtiği bir noktada bulunuyor. Bu konumdan dolayı birçok medeniyet, bu şehre sahip olabilmek için birbirleriyle mücadele etti. Bir süre Roma ve Bizans’ın egemenliği altında kalmış olan Kocaeli’nin İzmit ilçesi de, Osmanlı Sultanı Orhan Gazi tarafından 14. yüzyılın ikinci çeyreğinde fethedilerek, Osmanlı topraklarına dâhil edilmiştir. 1337 yılında gerçekleşen fetihten sonra Osmanlılar’ın elinde yeniden imar edilmiş İzmit; külliye, han, hamam, kervansaray, cami, mescit, medrese, çeşme vb. eserlerle donatılmış.

SULTAN II. MAHMUD TARAFINDAN TAMİR ETTİRİLDİ
Osmanlı sarayında kethüda olarak görev yapan Canfedâ Kethüdâ Hatun, Orhan Mahallesi’nde Orhan Camii karşısında yer alan ve kendi ismi ile anılan bir çeşme yaptırdı, bu hayrının devamı için gerekli akarları da bırakdı. Çeşme zamanla harap olmaya yüz tutunca, Sultan II. Mahmud tarafından suyun kaynağından itibaren tamir ettirildi. İzmit çeşmeleri içerisinde ayrı bir önemi olan tarihi çeşmede bir de Sultan II. Mahmud tarafından yaptırılan bu onarımı gösteren kitabe bulunuyor. Şimdiler de tarih severlerin uğrağı olan çeşme, hem ziyaretçileri susuzluğunu gideriyor hem de tarihte yolculuğa çıkarıyor.

EN BÜYÜK ONARIM KİTABELERİNDEN BİRİ
Dikine dikdörtgen formlu olan tarihi çeşmenin yapımında, kesmetaş ve mermer malzeme kullanılmıştır. Çeşmenin mermerden yapılmış aynalığı vardır. Aynalık üzerinde oyma tekniğinde yapılmış süslemeye yer verilirken çeşmenin üst kısmında II. Mahmud döneminde yapılan onarımı gösteren bir kitabe bulunmaktadır. Altı satırdan oluşan kitabe oldukça büyüktür. Kitabenin üst kısmında alınlık yer almaktadır. Alınlığın ortasında Sultan II. Mahmud’un tuğrası bulunmaktadır. (Tuğra, 1928 yılında kazıtılmıştır) Canfedâ Kethüdâ Hatun Çeşmesi’nin kitabesi, İzmit’te bulunan Osmanlı çeşmeleri içerisindeki en büyük onarım kitabelerinden birisidir. Örcün Köyü Molla Hasan Çeşmesi’nin kitabesiyle benzeşmektedir. Çeşme, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi İSU Genel Müdürlüğü tarafından 2008 yılında restore edilmiştir.

KİTABEDE YAZANLAR
Sultan II. Mahmud tarafından yaptırılan bu onarımı gösteren kitabede şunlar yazılmaktadır: 

• Sahibetü’l-hayrat Canfedâ Kethüda Kadın merhûmenin iznikmid derûnunda inşâ ve  icrâsına muvaffaka oldukları
• Çeşmeleri suyollarının murûr-i zaman ile müşrif-i harâb ve mu’attal olmağla
• Mu’ahharan menba`ından külliyen ta’mir ve çeşmelere icrâya muvaffak olan hâlâ ser levha-i
• Şehinşâh-ı cihân hazret-i Gâzi Sultân Adlî Mahmûd Hân  medde zilâl-i
• Devletehü ilâ ahiri’d-devrân efendimiz hazretlerinin harem-sarây-ı hümâyûnlarında hazinedâr ustalık
• Rütbe-i celilesiyle şerefyâb olan aliyyetü’ş-şân Su`âda Usta hazretlerinin i’mârına  muvaffak oldukları hayrâtdır. Sene 1242 (M.1826)

CANFEDÂ KETHÜDÂ HATUN KİMDİR?
Canfedâ Kethüdâ Hatun, Osmanlı sarayında yaşamış hayırsever bir zattır. Harem Kethüdalığı yapan Kethüdâ Hatun, vefatından sonra Eyüp Sultan Mezarlığı’na defnedilmiştir. Şehrimiz Kocaeli’de dâhil olmak üzere, İstanbul Karagümrük Kethüdâ Kadın Camii, İzmit Kilez Deresi Kız Köprüsü gibi yerlerde de hayratı bulunmaktadır.

BAŞVURULAR İNTERNET SİTESİNDE
Kocaeli’nin tarihi, turistlik ve doğal mekânlarını ücretsiz olarak gezmek isteyen vatandaşlar www.gezgorkocaeli.com internet adresini ziyaret ederek katılmak istedikleri turu seçebiliyor. En az 20 kişi olmak ve 18 yaşından büyük olmak kaydıyla gruplar, gezmek istedikleri turu internet sitesinden seçerek başvuru yapabiliyor. Başvurmak isteyen vatandaşlar ayrıca Büyükşehir 153 Çağrı Merkezi’ni de arayabiliyor.